کاروانسرای دیرگچین
این کاروانسرای 12 هزار مترمربعی را مادر کاروانسراهای ایران نامیده‌اند. کاروانسرای دیرگچین مربوط به دوران ساسانی ـ صفوی است و همکنون در حوزۀ میراث فرهنگی شهرستان قم قرار گرفته است. در کتاب‌های تاریخی مثل تاریخ قم، صوره الارض و کاروانسراهای ایران که جستجو کنیم، می‌بینیم که دیرگچین را با نام‌های مختلفی آورده‌اند، نام‌هایی مثل اردشیر، دیرالجص، دیر گچین و دیر کاج.
این کاروانسرا همکنون در کیلومتر 60 بزرگراه گرمسار ـ قم در کنار جاده و تقریبا در 10 کیلومتری چرم شهر قرار دارد. دیرگچین بر سر شاهراه ارتباطی جنوب شرق به غرب و در مسیر قم به ری قرار داشته؛ مسیری که در گذشته یکی از پر رفت و آمد‌ترین و کلیدی‌ترین مسیرهای کشور به شمار می‌رفت. اهمیت این کاروانسرا در دوره سلجوقیان با رونق گرفتن مسیر ساوه و قم به ورامین باز هم بیشتر شد. در دوران صفوی این کاروانسرا مرمت شده و بناهایی به آن افزوده شد.
بنای دیر گچین، از جمله کاروانسراهای چهار ایوانی ایران است که بر خلاف بسیاری از کاروانسرا‌ها در آن علاوه بر اتاقها، حجرهها، ایوان‌ها، شترخوانها و فضاهای اقامتی ویژه، دارای حیاطی وسیع، حمام عمومی، سرویسهای بهداشتی عمومی، آسیاب، حوض خانه، مسجد، دکان‌های خرید و فروش کالا، حیاط خلوت و در خارج بنا، آتشکده، کورۀ آجرپزی، آب انبار و قبرستان وجود دارد. در ضلع جنوب شرقی این کاروانسرا مسجدی 300 متر مربعی قرار دارد و درضلع شمال شرقی آن حیاط خلوتی طراحی شده که محل استقرار مهمانان ویژه و مأموران حکومتی بوده است. البته به تمام این تجهیزات داخلی باید ملحقاتی مثل بنای قلعه گلی کنار کاروانسرا، کوره آجرپزی، آب انبار و قبرستان را در خارج از کاروانسرا اضافه کنید که با احتساب آن‌ها مساحت این بنا به 19 هکتار می‌رسد.
کاروانسرای دیر گچین که در گذر زمان و به دلیل بی‌توجهی مسئولان روز به روز بیشتر به نابودی نزدیک می‌شود، تا همین چند سال پیش به عنوان محلی برای نگهداری شتر‌ها و احشام عشایر محلی مورد استفاده قرار می‌گرفت. همکنون نیز وضعیت مناسبی نداشته و تنها و بدون هیچ گونه رسیدگی در دل کویر روزگار سپری می کند. کند بودن روند مرمت این کاروانسرا، چهرۀ آن را به صورت یک ویرانه تبدیل کرده و بازدیدکنندگان را دل آزرده می کند.
